Aanpak "ondermijning": de gevolgen voor de horeca ondernemer

De aanpak van “ondermijning” staat zowel landelijk als lokaal hoog op de politieke agenda. Deze aanpak zal ook voor de “gewone ondernemer” gevolgen voor diens exploitatie (kunnen) hebben. Een kort overzicht.

“Ondermijning”
Bij ondermijning valt te denken aan het tegengaan van (effecten van) criminaliteit. Daarbij moet niet worden gedacht aan winkeldiefstal, maar criminaliteit die zo heftig is dat deze ontwrichtend werkt. Daarbij valt ook te denken aan de vermenging tussen de bovenwereld en onderwereld (samenhang drugscriminaliteit en witwassen).

Rol burgemeester
De vraag is welke rol hierin is weggelegd voor de burgemeester. Nederlandse burgemeesters denken zeer verschillend over dit onderwerp. Een eerste groep burgemeesters is van mening dat zij niet mogen worden opgevat als “crime fighter” (zij zijn daar niet voor opgeleid, het ambtelijk apparaat is daar niet op ingericht, het behoort niet tot hun ambt). Een andere groep burgemeesters is van mening dat er eigenlijk alleen een rol ligt voor de burgemeester in samenwerking met het Openbaar Ministerie. Een laatste groep ziet de rol van de burgemeester ruimer en is van mening dat de burgemeester wel degelijk een “crime fighter” mag zijn.

Dit jaar heeft de Raad van State advies uitgebracht over de rol van de burgemeester. De Raad van State is van mening dat de burgemeester zich bezig moet houden met de openbare orde en niet als taak heeft “het voorkomen en bestrijden van criminele activiteiten”. Wel kan de nadruk liggen op een goede samenwerking tussen de gemeente, politie en het Openbaar Ministerie. De Raad van State sluit dan ook aan bij de mening van de “middengroep” van burgemeesters.

Ondanks het feit dat de Raad van State zich over dit onderwerp heeft uitgesproken zal per gemeente nog steeds verschil bestaan in de opvatting omtrent de rol van de burgemeester, met alle gevolgen van dien.

Aanpak diverse branches, waaronder horeca
De aanpak van ondermijning heeft gevolgen voor diverse branches zoals het luxe segment detailhandel, vastgoed en horeca.  

Binnen diverse gemeenten gaan geluiden op om verder onderzoek te willen doen naar de herkomst van financieringen, stimuleren transparantie van financiering van horeca en uitbreiding van de lokale vergunningsplicht.

Hoewel diverse voorbeelden uit de praktijk niet altijd formeel gekoppeld worden aan de term “ondermijning”, vallen diverse voorbeelden te noemen die hieraan gerelateerd zijn. Denk bijvoorbeeld aan het vergunningstelsel van de gemeente Rotterdam wat de mogelijkheid biedt om in bepaalde straten/gebieden bepaalde branches aan te wijzen die op grond van de APV vergunningsplichtig worden gemaakt.

Denk ook aan het door de gemeente Amsterdam gepresenteerde “middel” om vergunningsaanvragen met duistere financiering buiten behandeling te laten. In een zeer recente uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State is de gemeente Amsterdam daarbij op de vingers getikt doordat de bewuste aanvraag niet buiten behandeling had mogen worden gesteld maar er een inhoudelijk besluit had moeten worden genomen. Het is zeer goed mogelijk dat de gemeente hierdoor schadeplichtig is.

Sluiting van panden wordt eenvoudiger
Daar waar de burgemeester in het verre verleden alleen panden kon sluiten op grond van aantoonbare overlast (gerelateerd aan de openbare orde) is deze mogelijkheid in de loop der jaren sterk verruimd. Al geruime tijd is het mogelijk om louter bij het aantreffen van een zogenaamde “handelshoeveelheid drugs” het pand te sluiten, ook al is geen sprake van overlast. Uit recente jurisprudentie volgt dat de burgemeester ook bevoegd is om panden te sluiten indien er bijvoorbeeld een grote hoeveelheid cash geld in een winkel wordt aangetroffen.

Ontwikkelingen Wet Bibob
In maart van dit jaar is een voorstel tot wijziging van de Wet Bibob ingediend bij de Tweede Kamer. De belangrijkste voorgestelde wijzigingen zijn:

• Niet alleen strafrechtelijke veroordelingen, maar ook bijvoorbeeld het opleggen van een bestuurlijke boete kan worden gezien als “relatie tot strafbare feiten” in de zin van de Wet Bibob.
• Ook het strafblad van financierders, leidinggevenden en aandeelhouders kan worden meegenomen in het Bibob advies.
• Het toepassingsbereik van de Wet Bibob wordt uitgebreid (o.a. erfpacht, overheidsopdrachten).

Wetsvoorstel gegevensverwerking samenwerkingsverbanden
De Raad van State heeft inmiddels geadviseerd over de binnengemeentelijke gegevensuitwisseling. Daarnaast ligt nu ter advies het wetsvoorstel gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden. Met dit wetsvoorstel worden, naast de versterking van de aanpak van fraude, ook de mogelijkheden van gegevensdeling in samenwerkingsverbanden die zich bezighouden met de aanpak van ondermijning verbeterd.

Praktische gevolgen voor de praktijk
De “gewone ondernemer” zal van deze ontwikkelingen onder meer het volgende merken.

• Een kritischere toets van geldleningen, met name onderhandse financieringen.
• Activiteiten zullen eerder vergunningsplichtig worden (o.a. hotelexploitatie en bepaald type winkels/horeca in bepaalde gebieden.
• Er zal een strengere Bibob toets (kunnen) worden uitgevoerd. Er zullen meer gegevens tussen bestuursorganen/instanties worden uitgewisseld, waar mogelijke gevolgen aan zijn verbonden (o.a. groter risico met betrekking tot behoud van de exploitatievergunning).
• Er lijkt door de gemeente op dit moment niet (voldoende) te worden nagedacht over de vraag op welke wijze van de vergaande bevoegdheden gebruik zou kunnen worden gemaakt. Met andere woorden: onder welke omstandigheden is de gemeente van plan om dergelijke vergaande bevoegdheden niet te gebruiken. In de nabije toekomst lijkt dit ethische vraagstuk zich vaker voor te doen (vergelijk de rol van de officier van justitie: wanneer vervolgt deze niet; een dergelijke afweging die ook door de burgemeester kan worden gemaakt). Wellicht dat ook de BIZ hier een rol in kan vervullen.
• Pandeigenaren (en uiteraard ook exploitanten) lopen een groter risico op sluiting van het pand.